obliga

obliga (Rumence)

Anlam ve Kullanım / Meaning and Usage

• Türkçe: “zorunda bırakmak, mecbur etmek; yükümlülük altına sokmak”

• English: “to oblige, to force, to compel; to put under an obligation”

Kelime Türü / Part of Speech:

• Fiil (Verb) – Geçişli (Transitive)

• Çekim: (eu) oblig, (tu) obligi, (el/ea) obligă, (noi) obligăm, (voi) obligați, (ei/ele) obligă

TEMEL TANIMLAR / KEY DEFINITIONS

1. Zorunlu Kılmak veya Mecbur Etmek:
   Bir kişiyi, bir şeyi yapmaya veya belirli bir şekilde davranmaya zorlamak; başka bir seçenek bırakmamak.

   • “Circumstanțele mă obligă să iau această decizie.”

   • → “Şartlar beni bu kararı almaya zorluyor.”

   • → “The circumstances oblige me to make this decision.”

2. Yasal veya Ahlaki Yükümlülük Altına Sokmak:
   Bir sözleşme, kanun, ahlak kuralı veya sosyal norm gereği bir şeyi yapma sorumluluğu yüklemek.

   • “Contractul îl obligă să plătească la termen.”

   • → “Sözleşme onu vadesinde ödeme yapmakla yükümlü kılar.”

   • → “The contract obliges him to pay on time.”

3. (Nezaketen) Bir İyiliğe Karşılık Vermek:
   Yapılan bir iyilik veya kibarlık karşısında minnettarlık göstermek veya bir şekilde karşılık vermek zorunda hissetmek. (Genellikle edilgen yapıda kullanılır: a fi obligat)

   • “Mă simt obligat să-ți mulțumesc.”

   • → “Sana teşekkür etmek zorunda hissediyorum (mecburum).”

   • → “I feel obliged to thank you.”

EŞ ANLAMLILAR & YAKIN ANLAMLILAR / SYNONYMS & RELATED WORDS

• forța → zorlamak (to force)

• constrânge → zorlamak, mecbur etmek (to constrain)

• îndatora → minnet borcu altına sokmak (to put in debt of gratitude)

• sili → (eskimiş) zorlamak, mecbur etmek (to compel – somewhat archaic)

• impune → dayatmak, emretmek (to impose)

• obligație → yükümlülük, zorunluluk (obligation – isim)

ZIT ANLAMLILAR / ANTONYMS

• elibera → serbest bırakmak, kurtarmak (to free, to release)

• exempta → muaf tutmak (to exempt)

• dezobliga → yükümlülükten kurtarmak (to release from an obligation)

• libera → özgür bırakmak (to liberate)

• lăsa liber → serbest bırakmak (to let go, to leave free)

ÖNEMLİ İFADELER VE KALIPLAR / IMPORTANT PHRASES & COLLOCATIONS

• a obliga pe cineva să facă ceva → birini bir şey yapmaya zorlamak (to oblige someone to do something)

• a fi obligat să… → …yapmak zorunda olmak (to be obliged to…)

• te oblig! → “Seni zorlarım!” (tehdit veya ısrar içeren bir ifade) (I’ll make you!)

• obligat prin lege → kanunen zorunlu (obliged by law)

• obligat moral → ahlaken yükümlü (morally obliged)

• fără a obliga → zorunlu kılmadan, zorlamadan (without obliging)

KÖKEN BİLGİSİ / ETYMOLOGY

“Obliga” fiili, Latince “obligāre” kelimesinden gelir. Bu kelime iki kısımdan oluşur:

• ob- → “-e karşı, …-e doğru” (bir edat)

• ligāre → “bağlamak” (to bind)

Dolayısıyla kelimenin kökenindeki anlam “bir şeye veya birine bağlamak”tır. Bu kök, aynı zamanda İngilizce “oblige”, “obligation”, Fransızca “obliger”, İtalyanca “obbligare” ve İspanyolca “obligar” kelimelerine de kaynaklık etmiştir.

KULLANIM NOTLARI / USAGE NOTES

• Zorunluluk İfadesi: “A fi obligat să…” yapısı, “trebuie să…” (…-meli, …-malı) ifadesine benzer bir zorunluluk bildirir, ancak genellikle daha güçlü, harici bir baskıyı (kanun, sözleşme, dış etkenler) vurgular. “Trebuie” daha genel ve içsel bir zorunluluk için de kullanılabilir.

• Nezaket ve Minnettarlık: “Mă simt obligat” (Kendimi mecbur hissediyorum) ifadesi, Türkçe’deki “mecbur etmek” gibi, bazen yapılan bir iyiliğe karşı resmi veya içten bir teşekkür ve minnettarlık ifade etmek için kullanılır.

• Edilgen Yapı: Yükümlülüğün özneye dışarıdan geldiği durumlarda edilgen çatı (a fi obligat) sıklıkla kullanılır.

ÖRNEK CÜMLELER / EXAMPLE SENTENCES

• “Medicul l-a obligat să rămână în pat.”
  → “Doktor onu yatakta kalmaya zorladı.”
  → “The doctor obliged him to stay in bed.”

• “Sunt obligat să declar veniturile mele.”
  → “Gelirlerimi beyan etmek zorundayım.”
  → “I am obliged to declare my income.”

• “Poliția l-a obligat să oprească mașina.”
  → “Polis onu arabayı durdurmaya zorladı.”
  → “The police forced him to stop the car.”

• “Ajutorul tău generos mă obligă.”
  → “Cömert yardımın beni minnettar bırakıyor (bir yükümlülük altına sokuyor).”
  → “Your generous help obliges me.”

• “Nu vreau să te oblig să faci ceva împotriva voinței tale.”
  → “Seni kendi iradene aykırı bir şey yapmaya zorlamak istemiyorum.”
  → “I don’t want to oblige you to do something against your will.”