viteză

Romanian (Rumence) “viteză” Türkçe anlamı – English Meaning,

viteză (Rumence)

Anlam ve Kullanım / Meaning and Usage

Türkçe: “1. (fiziksel) hız, sürat; 2. (mekanik) vites, dişli oranı”
English: “1. (physical) speed, velocity; 2. (mechanical) gear, gear speed”

Kelime Türü / Part of Speech:
İsim (Noun) – Nomen
Cinsiyet: Dişil (Feminine)

TEMEL KULLANIMLAR / KEY USAGES

1. Hız / Sürat (Speed – the rate of motion):
Bir cismin birim zamanda aldığı yol, hareketin ne kadar çabuk olduğunun ölçüsü.

• “viteză maximă”
  → “azami hız”
  → “maximum speed“

• “a avea o viteză mare”
  → “yüksek hıza sahip olmak”
  → “to have a high speed“

2. Vites (Gear – in a vehicle):
Motorlu araçlarda, motorun gücünü tekerleklere ileten ve arabanın hızını kontrol etmeye yarayan dişli mekanizması.

• “a schimba viteza”
  → “vites değiştirmek”
  → “to change gear“

• “a merge în prima viteză”
  → “birinci viteste gitmek”
  → “to drive in first gear“

GRAMER BİLGİSİ / GRAMMAR NOTES

Belirli ve Belirsiz Artikel (Definite and Indefinite Article):
Dişil bir isim olduğu için belirli artikeli “-a” ekidir.

• o viteză (bir hız / bir vites) → Belirsiz artikel “o” kullanılır.

• viteza (hız / vites) → Belirli artikel.

Çoğul Hâli (Plural Form):
Dişil isimlerin çoğul kurallarına uyar. Tekil: viteză → Çoğul: viteze

• o viteză (bir hız) → două viteze (iki hız)

• viteza (hız) → vitezele (hızlar / vitesler)

İsmin Hâlleri (Cases):

• Yalın (Nominativ-Acuzativ): viteză / viteza

• -in Hâli (Genitiv-Dativ): vitezei (hızın / vitesin)

• Çoğul Yalın: viteze / vitezele

• Çoğul -in Hâli: vitezelor (hızların / viteslerin)

ÖNEMLİ İFADELER / IMPORTANT PHRASES

Hız Anlamında:

• limită de viteză → hız sınırı (speed limit)

• viteză constantă → sabit hız (constant speed)

• viteză lumină → ışık hızı (speed of light)

• ceas de viteză → hız göstergesi, hız saati (speedometer)

• a reduce viteza → hızını azaltmak (to reduce speed)

• a câștiga viteză → hızlanmak (to gain speed)

Vites Anlamında:

• cutie de viteze → vites kutusu (gearbox)

• schimbător de viteze → vites kolu (gear stick, gear shift)

• viteză de mers înapoi → geri vites (reverse gear)

• “Treci la viteza superioară/inferioară.” → “Üst vitese/alt vitese geç.” (“Shift to a higher/lower gear.”)

TELAFFUZ / PRONUNCIATION

• viteză → /vi’te.zə/

• Vurgu: “te” hecesi üzerindedir (vi-TE-ză).

• “i” harfi Türkçedeki “i” gibi okunur.

• “e” harfi Türkçedeki “e” gibi okunur.

• Son hecedeki “ă” (ă) sesi, Türkçedeki “ı” sesine çok yakın, ancak daha kapalı ve kısa bir sestir.

FİİL BAĞLANTISI / VERB CONNECTION

A accelera (Fiil – Verb)
Türkçe: hızlanmak, ivmelenmek
English: to accelerate, to speed up

• “Mașina accelerează.” → “Araba hızlanıyor.” → “The car is accelerating.”

A încetini (Fiil – Verb)
Türkçe: yavaşlamak
English: to slow down, to decelerate

• “Încetinește! E o zonă cu școală.” → “Yavaşla! Okul bölgesi var.” → “Slow down! There’s a school zone.”

ÖRNEK CÜMLELER / EXAMPLE SENTENCES

Hız Anlamında:

• “Avionul zboară cu o viteză de 900 km/h.”
  → “Uçak saatte 900 km hızla uçuyor.”
  → “The plane flies at a speed of 900 km/h.”

• “Avea o viteză uimitoare.”
  → “İnanılmaz bir hıza sahipti.”
  → “He had an astonishing speed.”

Vites Anlamında:

• “Pune mașina în viteza întâi.”
  → “Arabayı birinci vitese koy.”
  → “Put the car in first gear.”

• “Cutia de viteze este automată.”
  → “Vites kutusu otomatik.”
  → “The gearbox is automatic.”

DİKKAT / WARNING

Bağlam Önemlidir: “Viteză” kelimesinin hangi anlamda kullanıldığını anlamak için daima cümlenin genel bağlamına bakmak gerekir. Fizik, spor veya genel hareketten bahsediliyorsa “hız”, bir arabanın mekaniğinden veya sürüşünden bahsediliyorsa “vites” anlamındadır.

“Viteză” vs “Viteze”: Tekil ve çoğul kullanıma dikkat edilmelidir. “Viteza a doua” (ikinci vites) tekil, “toate vitezele” (tüm vitesler) ise çoğuldur.

Köken Bilgisi / Etymology
Kelime, Fransızca “vitesse” (hız) kelimesinden Rumenceye uyarlanmıştır. Fransızca kökeni ise Latince “vītia” (kusur, hata) kelimesine dayanır, ancak buradaki anlam bağlantısı belirsizdir. Bir diğer olası köken, yine Latince olan “vītis” (asma, üzüm dalı) kelimesidir; bir şeyin hızlıca dolanması, sarılması fikrinden türemiş olabilir. İtalyancada “vite” (cıvata, vida) ve “velocità” (hız), Fransızcada “vite” (hızlı) kelimeleri ile akrabadır. İngilizcedeki “velocity” (hız, velosite) kelimesi de aynı Latince kökene (“vēlōx” – hızlı) sahiptir, ancak farklı bir dil yoluyla (İtalyanca üzerinden) girmiştir.