determina

determina (Rumence)

Anlam ve Kullanım / Meaning and Usage

• Türkçe: “belirlemek, tespit etmek, saptamak; sebep olmak, neden olmak”

• English: “to determine, to establish, to find out; to cause, to bring about”

Kelime Türü / Part of Speech:
Fiil (Verb) – Verb. Geçişli (transitive) bir fiildir, yani nesne alır.

TEMEL KULLANIMLAR / KEY USAGES

1. Belirlemek, Tespit Etmek (To Determine, To Establish):
Bir şeyin kesin sonucunu veya niteliğini ortaya çıkarmak, ölçmek varakarar vermek anlamında kullanılır.

• “Expertul va determina cauza avariei.”
  → “Uzman, arızanın nedenini belirleyecek.”
  → “The expert will determine the cause of the breakdown.”

• “Prețul este determinat de cerere și ofertă.”
  → “Fiyat, talep ve arz tarafından belirlenir.”
  → “The price is determined by demand and supply.”

2. Neden Olmak, Sebep Olmak (To Cause, To Bring About):
Bir olayın veya durumun doğrudan sebebi olmak anlamında kullanılır.

• “Ploaia torențială a determinat inundații.”
  → “Şiddetli yağmur, sellere neden oldu.”
  → “The heavy rain caused floods.”

• “Acele cuvinte au determinat un scandal.”
  → “O sözler bir skandala yol açtı.”
  → “Those words brought about a scandal.”

GRAMER BİLGİSİ / GRAMMAR NOTES

Çekim (Conjugation): “-a” ile biten düzenli bir fiildir ve şu şekilde çekilir (şimdiki zaman):

• eu determin → ben belirlerim

• tu determini → sen belirlersin

• el/ea determină → o belirler

• noi determinăm → biz belirleriz

• voi determinați → siz belirlersiniz

• ei/ele determină → onlar belirler

Edilgen Yapı (Passive Voice):
Sıkça kullanılır. “Fiilin 3. hali + olmak fiili” ile oluşturulur, Türkçedeki “-il” / “-ıl” ekine benzer.

• “Cauza a fost determinată.”
  → “Neden belirlendi.”
  → “The cause was determined.”

İlgili Kelimeler (Related Words):

• determinare (dişil isim) → tespit, belirleme; azim, kararlılık (determination)

• determinat (sıfat) → belirlenmiş; kararlı, azimli (determined)

• determinant (nötr isim/sıfat) → belirleyici (factor); belirleyici (determinant)

• determinism (nötr isim) → belirlenimcilik, determinizm (determinism)

ÖNEMLİ İFADELER / IMPORTANT PHRASES

• a determina cauza → nedenini belirlemek (to determine the cause)

• a determina prețul → fiyatı belirlemek (to determine the price)

• a determina consecințe → sonuçlara yol açmak (to cause consequences)

• a determina o schimbare → bir değişikliğe neden olmak (to bring about a change)

TELAFFUZ / PRONUNCIATION

• determina → /de.ter.mi’na/

• Vurgu son hecededir (-na).

• “e” harfleri Türkçedeki “e” sesi gibidir.

• “i” harfi Türkçedeki “i” sesi gibidir.

• “a” harfi Türkçedeki “a” sesi gibidir.

DİKKAT / WARNING

• “A determina” vs “A decide”:

  • A determina, daha çok nesnel, bilimsel, teknik veya dış etkenlerle olan bir belirleme/tespit etme eylemidir. (Nedenini belirlemek, fiyatı belirlemek)

  • A decide ise kişisel bir karar verme, bir konuda hüküm verme eylemidir. (Gitmeye karar verdim, oyunu durdurmaya karar verdiler)

    • “Am decis să merg.” → Gitmeye karar verdim. (I decided to go.)

    • “Știința determină adevărul.” → Bilim, gerçeği saptar/belirler. (Science determines the truth.)

ÖRNEK CÜMLELER / EXAMPLE SENTENCES

1. Anlam: Belirlemek (To Determine)

• “Analizele medicale determină starea de sănătate.”
  → “Tıbbi analizler, sağlık durumunu belirler.”
  → “Medical tests determine the health condition.”

• “Trebuie să determinăm care este cea mai bună soluție.”
  → “En iyi çözümün hangisi olduğunu belirlemeliyiz.”
  → “We need to determine which is the best solution.”

2. Anlam: Neden Olmak (To Cause)

• “Acest factor poate determina eșecul întregii operațiuni.”
  → “Bu faktör, tüm operasyonun başarısız olmasına neden olabilir.”
  → “This factor can cause the failure of the entire operation.”

• “Strădania i-a determinat succesul.”
  → “Çabası ona başarıyı getirdi (neden oldu).”
  → “His hard work brought about his success.”

Köken Bilgisi / Etymology
Kelime, Latince “determinare” fiilinden gelmektedir. Bu fiil, “de-” (tamamen, sınırlayarak) ve “terminare” (sınırlamak, sonlandırmak) kelimelerinin birleşiminden oluşur; yani “sınırları belirlemek, kesin olarak tanımlamak” anlamına gelir. Aynı Latin kökü, İtalyanca “determinare”, Fransızca “déterminer” ve İngilizce “to determine” kelimelerine de kaynaklık etmiştir. Rumencedeki iki temel anlamı (belirlemek ve neden olmak) bu “kesin bir şekilde sonuçlandırmak” fikrinden evrilmiştir.